Leen je bankrekening nooit uit in ruil voor geld

De realiteit is minder rooskleurig: de geldezel knapt het vuile werk op van de criminelen maar blijft achter met een hoop miserie. Hij is strafbaar en kan vervolgd worden. Om jongeren te waarschuwen, lanceert Febelfin voor het derde jaar op rij een campagne rond geldezels. In de video’s vertellen Liandra Sadzo (LikeMe, Buurtpolitie, …) en Sophie Maréchal (La Trêve) over de nare gevolgen. 

Fraude met geldezels volgt een herkenbaar patroon. De potentiële geldezel wordt online of in het echte leven benaderd door een ronselaar met de vraag om zijn bankrekening en/of bankkaart en pincode uit te lenen in ruil voor een vergoeding. Online zijn sociale media als Instagram en WhatsApp populair, offline gebeurt het bijvoorbeeld aan het station, in de uitgangsbuurten en in de nabijheid van scholen.

De ronselaar vertelt de geldezel wat hij moet doen en welke mooie bedragen anderen al hebben verdiend op deze manier. De handeling wordt omschreven als volkomen veilig of als een vriendendienst. En vooral: als een manier om snel en gemakkelijk geld te verdienen.

Niets is minder waar, want in werkelijkheid heeft de ronselaar de bankrekening en/of bankkaart van de geldezel nodig om illegaal geld op door te sluizen of om er datzelfde geld cash mee af te halen. Geld dat meestal gestolen is via phishing. Door de rekening en/of de kaart van de geldezel te gebruiken, wissen de criminelen elk spoor naar zichzelf. 

Stijn De Ridder, commissaris Politiezone Antwerpen: “Het is echt een nationaal fenomeen geworden. Om een idee te geven van de omvang: in onze politiezone hebben we dit jaar al 370 pv’s rond phishing opgemaakt. Dat gebeurt zodra een slachtoffer aangifte komt doen. Ter vergelijking: in heel 2019 telden we 342 dergelijke pv’s. Uit die aangiftes kwamen dit jaar 280 dossiers voort. Per dossier is er één geldezel, soms zelfs meer. Vooral jonge mensen, vaak rond de 20 jaar, laten zich verleiden. Minderjarigen zijn eerder een uitzondering.”

In deze coronatijden moeten we extra opletten voor het fenomeen. In mei van dit jaar deden Febelfin en onderzoeksbureau Indiville een enquête bij 1.000 jongeren tussen 16 en 30 jaar. Belangrijk resultaat: 45% van de jongeren kent financiële problemen door de coronacrisis. Hun studentenjob valt weg, ze krijgen minder zakgeld, zijn tijdelijk werkloos, … In dit soort situaties kan de verleiding om snel geld te verdienen nog groter worden.

Verblind door het snelle geld beseft een geldezel vaak niet dat hij deelneemt aan criminele activiteiten. Maar ook al lijkt het erop dat hij zelf geen strafbare feiten pleegt, hij is wel degelijk verantwoordelijk voor wat er op zijn rekening gebeurt en kan hiervoor aansprakelijk gesteld worden.

Stijn De Ridder, commissaris Politiezone Antwerpen: “Dat jongeren zich laten verleiden door zulke loze beloftes, is zonde. Want velen zijn nog nooit eerder in aanraking gekomen met de politie. Die andere gevallen zijn er ook wel, waarbij jongeren ons proberen wijs te maken dat zij het slachtoffer zijn. Hun bankkaart werd zogezegd gestolen en zonder hun medeweten gebruikt voor dit soort praktijken. Als we dan naar de transacties op hun rekening kijken, hebben we hen snel door. Bewust of niet, het parket vraagt ons altijd om per geldezel een pv voor witwassen op te stellen, want geldezels helpen crimineel geld wit te wassen. We zitten dit jaar al aan 1100 van dat soort pv’s.”

Is de geldezel een minderjarige, dan kunnen de ouders aansprakelijk gesteld worden. In de praktijk wil dat zeggen dat de geldezel (en zijn ouders) het geld dat via zijn rekening is doorgesluisd integraal zal moeten terugbetalen aan het slachtoffer. Hij riskeert ook fikse gerechtelijke straffen en fiscale boetes. Zijn bank kan weigeren hem nog een bankrekening, bankkaart en/of lening toe te kennen.

Naast de strafrechtelijke en financiële gevolgen is er ook een hoog risico op fysiek geweld. De ronselaars zijn namelijk geen doetjes die het beste voor hebben met hun geldezels. De mooie vergoeding stelt in de praktijk dan ook vaak weinig tot niets voor. Integendeel: de geldezel blijft vaak met een geplunderde rekening achter. 

“Ik zocht een bijverdienste. Al snel zag ik een interessante website. Ze stuurden me een aanmeldingsformulier en meteen daarna kon ik aan de slag. Wat ik moest doen? Bitcoins aankopen met het geld dat op mijn rekening kwam te staan. Er zat druk achter: in totaal heb ik voor 3000 tot 4000 euro aan verrichtingen gedaan.

Er ging een belletje rinkelen toen de bank mijn rekening blokkeerde… Van de oplichters is geen spoor meer: ze deden zich blijkbaar voor als een andere firma. Plus, ze hebben me geblokkeerd en al onze berichten verwijderd. Zo kan ik niets meer bewijzen… Ik heb wel klacht ingediend bij de politie. Ondertussen ben ikzelf verhoord. Het onderzoek loopt nog.”

Om het bewustzijn rond geldezels aan te scherpen en op de gevaren ervan te wijzen bij jongeren, lanceert Febelfin samen met het creatief agentschap Hurae een campagne op social media. Dat is niet alleen een geliefd kanaal bij jongeren, maar ook een van de favoriete ronselplekken van de criminelen. De federatie van de financiële sector bouwt daarmee voort op de succesvolle online campagnes van de afgelopen twee jaar.

Voor de gelegenheid kruipen twee bekende Belgen (met heel wat volgers op social media) in de huid van een geldezel: de Antwerpse Liandra Sadzo en de Brusselse Sophie Maréchal. Ze vertellen in een video hoe de criminelen te werk gaan en wijzen op de nare gevolgen voor wie geldezel speelt. De boodschap: “Laat je niet verleiden om een geldezel te zijn. Snel geld verdienen is een illusie.”

De video’s werden opgenomen in Smile Safari, het Instagram en TikTok museum in Brussel. Daar heeft Febelfin een speciale kamer laten maken met een gouden geldezel erin. Als de coronamaatregelen het toelaten, gaat het museum opnieuw open voor het grote publiek op 17 december.

Leerkrachten en directieleden kennen het fenomeen eigenlijk nog niet zo goed. Wat houdt het in? Wat zijn de signalen? Naar wie kunnen ze doorverwijzen? Deze brede sensibilisering en het campagnemateriaal voor scholen zijn dus meer dan welgekomen.”

Tot slot bindt ook Europol, de internationale politie-organisatie, jaarlijks de strijd aan tegen ronselaars van geldezels. Hun jaarlijkse sensibiliseringsactie EMMA 6 (European Money Mule Action) wordt op 2 december gelanceerd.