Snel geld verdienen? Iedereen droomt er van, maar gelukkig weten de meesten onder ons dat als iets te mooi is om waar te zijn, dat meestal ook zo is. Uit een onderzoek van Febelfin en onderzoeksbureau IndiVille blijkt echter dat jongeren hiervoor heel vatbaar zijn. 16% van de jongeren zou bereid zijn om hun bankkaart, bankrekening en pincode uit te lenen aan een onbekende. Zo worden zij geldezels. Maar hoe worden geldezels geronseld en wat doen zij precies?

Stijn De Ridder: Criminelen gebruiken geldezels om illegaal verkregen geld (vaak via phishing) door te sluizen en in handen te krijgen. Het geld dat via phishing wordt gestolen komt immers nooit rechtstreeks op de rekening van de crimineel terecht. De criminelen beloven geldezels dat ze snel en makkelijk geld kunnen verdienen, in ruil voor het uitlenen van hun bankrekening en/of bankkaart en pincode. Geldezels worden vaak via social media geronseld met berichten om snel geld te verdienen maar kunnen evengoed fysiek aan de schoolpoort of op andere ontmoetingsplaatsen aangesproken worden. De ultieme ronselkanalen voor dit soort van praktijken zijn verschillende Telegram- en Snapchatgroepen.

Binnen zo’n structuur heb je bijvoorbeeld personen die phishingberichten uitsturen en een panel beheren waarbij ze bankrekeningen kunnen overnemen, personen die zorgen voor de leads (=klantenbestanden waarnaar massaal phishing berichten worden uitgestuurd), personen die geldezels ronselen en personen die het geld gaan cashen. Als geldezel maak je dus deel uit van een criminele structuur want via jouw bankkaart en bankrekening kunnen ze gestolen geld innen. Vaak worden Safepay cards aangekocht met dit geld, waarmee er dan later dure merkkledij of andere luxegoederen worden gekocht, die men dan eventueel nog kan doorverkopen. Op die manier help je dus (bewust of onbewust) om geld wit te wassen.

‘We choppen, we chillen’… Breng ons spa… Jan met de pet weet in de verste verte waarschijnlijk niet waarover men het heeft, maar voor jongeren is dit soort taalgebruik wel herkenbaar. Rond geldezels en oplichting is een hele cultuur ontstaan. Hoe ziet die er uit en waarom spreekt die aan?

Stijn De Ridder: Ja dat klopt. Social media staat vol met berichten met dit soort taalgebruik,waarbij openlijk wordt opgeroepen om te gaan bedriegen, op te lichten of om niet meer te gaan werken. Het is een wereld waarin patsergedrag en de aankoop van dure merkkledij en schoenen of andere luxegoederen centraal staan. De sky is the limit. Als men het heeft over ‘spa brengen’, dan bedoelt men dat ze vragen om geldezels aan te brengen. ‘Choppen’ betekent dan weer geld stelen. In die wereld houdt men er bijvoorbeeld ook van om massaal cash in de lucht te gooien. Alles draait om geld en imago.

Criminelen blijken steeds inventiever te worden in de manieren om geld wit te wassen. Zo zouden oplichters ook steeds meer naar andere gegevens van geldezels, zoals identiteitskaarten (of een kopie ervan), gsm-nummers en adresgegevens, vragen. Hoe gebruiken criminelen deze info om fraude te plegen?

Stijn De Ridder: In onze onderzoeken stellen we vast dat jongeren steeds vaker hun identiteit, al dan niet bewust, laten misbruiken. Regelmatig duiken er feiten van phishing op waarbij het frauduleuze bericht verstuurd werd met een gsm-nummer dat op naam van een minderjarige blijkt te staan. Op die manier blijven de criminelen buiten schot en komen enkel deze jongeren in het vizier van politie en justitie. We zien trouwens ook dat jongeren hun adres ter beschikking stellen van criminelen om er postpakketten te laten leveren. Via webshops kopen criminelen met buitgemaakt geld dure spullen aan. Ze laten hun bestellingen afleveren op het adres van deze jongeren zodat ze zelf onder de radar blijven.

Waarom is het geen goed idee om een geldezel te worden?

Stijn De Ridder: Geldezel worden is allesbehalve onschuldig. Een geldezel werkt (onbewust) mee aan witwaspraktijken en fraude, dat zijn strafbare praktijken. Via de bankrekening van de geldezel kan de phisher illegaal verkregen geld terug in het legaal circuit krijgen. De gevolgen zijn niet mals: een geldezel kan aansprakelijk gesteld en vervolgd worden en riskeert zo grote gerechtelijke en fiscale boetes. De bank kan bovendien weigeren om geldezels nog een bankrekening, bankkaart en/of lening toe te kennen. Bovendien riskeert de geldezel dat de phisher zijn/haar rekening plundert.

Worldline, marktleider in betaalverkeer in België, heeft een goed zicht op het volledige betaalproces en overschouwt data van betaalkaarten en betaalterminals. Hoe kunnen jullie precies helpen in het bestrijden van fraude en de opsporing van geldezels?

Rudy Vereecken: In België is Worldline marktleider op vlak van het beheer van bankkaarten én het beheer van betaalterminals. Wij verwerken betalingen met betaalkaarten en betaalterminals maar kunnen ook de betaalpogingen zien. Dit zijn de niet geslaagde transacties. Die zie je als consument immers niet terug op je uittreksels. Wij kunnen helpen op vlak van fraudebestrijding door op zoek te gaan naar verdachte handelingen. Daarbij kijken we naar verschillende indicatoren zoals ronde bedragen, een mix van geslaagde betalingen en pogingen, betalingendie elkaar snel opvolgen, transacties met eenzelfde bankkaart ingebracht op verschillende terminals in een korte periode of meerdere bankkaarten ingebracht op éénzelfde terminal. Zo hebben we een breed beeld van alle bankkaartfraude, nieuwe fraudetechnieken en kunnen we dossiers linken of nieuwe verdachte locaties snel identificeren. Door die doorgedreven samenwerking werden al talrijke politieonderzoeken tot een goed einde gebracht.

Zien jullie ook bepaalde evoluties of tendensen in de manier waarop te werk wordt gegaan?

Rudy Vereecken: De fraudewereld is enorm geëvolueerd. In het begin had een bankkaart geen chip of pincode. Met de integratie daarvan, werd de bankkaart een stuk veiliger. Maar toen kwam shoulder surfing op, een fraudetechniek waarbij de oplichter over uw schouder meekijkt terwijl je je pincode intypt en daarna je bankkaart tracht de bemachtigen door een afleidingsmanoeuvre. Daarna zagen we dat er valse bankkaarten werden nagemaakt of dat men betaalgegevens kopieerde (= skimming). En sinds een tweetal jaar zien we het verhaal van phishing en geldezels. Phishing waarbij het gestolen geld via een overschrijving naar het rekeningnummer van de verdachte of geldezels wordt gesluisd en waarbij een cash out wordt gedaan met de bankkaart van de geldezel.

Wat is volgens jou de grootste uitdaging bij fraudebestrijding?

Rudy Vereecken: de snelheid van de uitvoering valt op en de agressiviteit die ermee gepaard gaat. Op korte tijd worden er enorm veel transacties uitgevoerd en voor grote bedragen geld afgehaald. Dat maakt het niet evident voor fraudedetectie. Bovendien is het niet altijd gemakkelijk om het evenwicht te bewaren tussen fraudebestrijding en commerciële dienstverlening. Als klant zou je het wellicht niet zo leuk vinden als een legitieme transactie plots geblokkeerd werd.

Bedankt, Stijn en Rudy voor deze waardevolle inzichten.